Iloraz ciągu geometrycznego
Iloraz sąsiednich wyrazów w ciągu geometrycznym o wyrazach a_{n}\ne 0 jest zawsze stały. Oznaczamy go literą q i nazywamy ilorazem ciągu geometrycznego, co zapisujemy:
Jest to wzór przydatny przy badaniu czy ciąg zadany wzorem ogólnym jest geometryczny. Obliczamy wtedy iloraz dwóch sąsiednich wyrazów: \frac{a_{n+1}}{a_{n}}. Jeśli wychodzi on stały (niezależny od n), to ciąg jest geometryczny, a my właśnie obliczyliśmy jego iloraz q.
Przykład. Zbadaj czy ciąg a_{n} = 3\cdot2^{n+1} jest geometryczny.
Obliczmy kilka pierwszych wyrazów tego ciągu:
a_{1} = 3\cdot2^{1+1} = 3\cdot2^{2} = 3\cdot4 = 12
a_{2} = 3\cdot2^{2+1} = 3\cdot2^{3} = 3\cdot8 = 24
a_{3} = 3\cdot2^{3+1} = 3\cdot2^{4} = 3\cdot16 = 48
a_{4} = 3\cdot2^{4+1} = 3\cdot2^{5} = 3\cdot32 = 96
Wygląda na to, że jest to ciąg geometryczny (kolejne wyrazy powstają z przemnożenia swoich poprzedników przez 2). Ale sprawdziliśmy tylko cztery pierwsze wyrazy, a ciąg ma ich nieskończoną liczbę. Obliczymy \frac{a_{n+1}}{a_{n}}:
\frac{a_{n+1}}{a_{n}} = \frac{3\cdot2^{(n+1)+1}}{3\cdot2^{n+1}} = \frac{2^{n+2}}{2^{n+1}} = 2^{n+2-(n+1)} = 2^{n+2-n-1} = 2^{1} = 2
Otrzymaliśmy stały iloraz równy 2 (niezależny od n). Zatem jest to ciąg geometryczny o q = 2.
Przykład. Zbadaj czy ciąg b_{n} = n(n+1) jest geometryczny.
Obliczmy kilka pierwszych wyrazów tego ciągu:
b_{1} = 1\cdot(1+1) = 1\cdot2 = 2
b_{2} = 2\cdot(2+1) = 2\cdot3 = 6
b_{3} = 3\cdot(3+1) = 3\cdot4 = 12
Możemy przerwać. Widać, że nie jest to ciąg geometryczny: iloraz \frac{b_{2}}{b_{1}} = \frac{6}{2} = 3, zaś iloraz \frac{b_{3}}{b_{2}} = \frac{12}{6} = 2. Skoro trzy pierwsze wyrazy nie spełniają warunku ciągu geometrycznego, to cały ciąg go nie spełnia. Jeśli byśmy nie wypisywali pierwszych wyrazów tego ciągu, tylko od razu obliczyli iloraz \frac{b_{n+1}}{b_{n}}, to byśmy otrzymali:
\frac{b_{n+1}}{b_{n}} = \frac{(n+1)((n+1)+1)}{n(n+1)} = \frac{\cancel{(n+1)}(n+2)}{n\cancel{(n+1)}} = \frac{n+2}{n} = \frac{n}{n} + \frac{2}{n} = 1 + \frac{2}{n}
Iloraz 1 + \frac{2}{n} nie jest stały (zależy od n). Nie jest to ciąg geometryczny.